Fra Angelico – Herbert Guru

Orvieto

Herb miasta na ratuszu, fot. JMR

Orvieto. Miasto na wzgórzu, fot. JMR

Orvieto. Miasto na wzgórzu, do którego jedzie się kolejką szynową (jak na Gubałówkę), fot. JMR

Orvieto. Miasto na wzgórzu. Tufowa skala w świetle zachodzącego słońca nabiera rdzawego koloru, fot. JMR

Orvieto. Torre del Moro, fot. JMR

Orvieto. Widok na miasto z Torre del Moro, fot. JMR

Orvieto – podziemne miasto

Każdy posiadacz domu w Orvieto miał prawo wykopać piwnice w miękkim tufie pod swoim domem. W niektórych wypadkach wydrążone piwnice miały po kilka pięter i mieściły się tam warsztaty, składy i inne pomieszczenia, a nawet głębokie studnie. Liczne gołębniki utrzymywano na wypadek oblężenia, ponieważ gołębie znosiły jajka, a nie musiano je karmić. Obecnie przez podziemne miasto prowadzi trasa turystyczna.

Orvieto. Podziemne miasto, fot. JMR

Orvieto. Podziemne miasto. Podziemny gołębnik, fot. JMR

Orvieto, Kampanilla kościoła św. Andrzeja (dwunastokątna), fot. JMR

plan — Plan Orvieto
Tołwiński, Tadeusz (1878-1951), Urbanistyka t.1.
Wydawnictwo Zakładu Urbanistyki Politechniki Warszawskiej
Warszawa 1939

[mapsmarker marker=”3″]

Kaplica Madonna di San Brizio

i Sąd Ostateczny Łukasza Signorellego

Największe wrażenie na Herbercie zrobiła kaplica San Brizio i freski Signorellego:

„Po prawej stronie od ołtarza znajduje się druga kaplica: della Madonna di San Brizio, a w niej freski, które malował Fra Angelico i Luca Signorelli. Jak się rzekło, freski w kaplicy Madonny di San Brizio zaczął malować Fra Angelico, zjechawszy do Orvieto z trzema uczniami w roku 1447, ale bawił niedługo, zaledwie trzy i pół miesiąca, i porzucił zaczętą pracę, odwołany do Rzymu przez papieża Mikołaja V. Rada miejska starała się przez wiele lat namówić to Pinturicchia, to Perugina, co wymownie świadczy o ambicjach rajców; wreszcie po pięćdziesięciu latach zabiegów, bo w roku 1499, ugodzono się z Łukaszem Signorellim, uczniem Piera della Francesca, sześćdziesięcioletnim podówczas malarzem w pełni sławy, który przyjechał do Orvieto podpisać kontrakt na dzieło swego życia”.

Luca Signorelli i Fra Angelico wg Signorellego w kaplicy San Brizio (wiki)

„Zmartwychwstanie ciał odbywa się na równinie płaskiej jak stół. W górze dwa dorodne anioły, mocno oparte stopami o powietrze, dmą w długie trąby: „A nogi jego podobne mosiądzowi jakoby w piekle palonemu, a głos jego jako głos wiela wód”. Powtórne narodzenie, wyjście z trzewi Wielkiej Matki odbywa się w męce. Scena zaprawiona jest eschatologicznym humorem, towarzyszy jej śmiech szkieletów przyglądających się obleczonemu właśnie w ciało człowiekowi. Szczegół frapujący: Signorelli, mistrz aktu, miał o osteologii wyobrażenie dość fantastyczne: kość miednicza jest jakby szerokim pasem z czterema otworami na przodzie”.

Luca Signorelli, Zmartwychwstanie ciał (wiki)

Luca Signorelli, Zmartwychwstanie ciał, fragment (wiki)

Luca Signorelli, Potępieni (z lewej) i Zmartwychwstanie ciał (z prawej), fot. JMR

„Niebo nad potępionymi jest studium różnych stanów równowagi. Trzej aniołowie to wyważone skrzydlate trójkąty. Dwaj potępieni po lewej mają ciała zdeformowane bezwładnym spadaniem. Szatan z ciężką kobietą na plecach opada ślizgowym lotem ptaków lecących pod wiatr. Jeśli przyjdzie kiedy napisać prawdziwą historię nauki, wkład malarzy XV wieku, zgłębiających problemy przestrzeni, ruchu i materii, nie może być pominięty”.

Luca Signorelli, Sąd Ostateczny, potępieni (wiki)

Luca Signorelli, Sąd Ostateczny, fragment (wiki)

„Na koniec trzeba wyrzucić z siebie to bluźnierstwo wobec autorów podręczników: freski w Orvieto robią znacznie większe wrażenie niż freski Michała Anioła w Kaplicy Sykstyńskiej. Michał Anioł znał i pozostawał pod niewątpliwym wpływem malowideł w kaplicy San Brizio, ale wizja następcy dotknięta jest przekwitającym pięknem, a język zbyt giętki i swobodny oplata raczej przedmioty, niż je wyraża.

Luca Signorelli, Czasy Antychrysta (z lewej) i Zbawieni (z prawej), fot. JMR

Rzadko wielcy poeci mają szczęście do wielkich ilustratorów. Dante znalazł godnego interpretatora w Łukaszu Signorellim”.

Il Duomo

Il Duomo – jeden z esejów z tomu Barbarzyńca w ogrodzie – jest opowieścią o mieście Orvieto i jego cudownej katedrze.

Katedra w Orvieto – fasada, fot. JMR

”Katedra stoi (jeśli ten nieruchomy czasownik jest odpowiedni dla czegoś, co rozdziera przestrzeń i przyprawia o zawrót głowy) na obszernym placu, a otaczające kilkupiętrowe budynki po chwili gasną i przestaje się je dostrzegać. Pierwsze wrażenie nie różni się od ostatniego i dominuje uczucie niemożności oswojenia się z tą architekturą.

Fasada była dla Włochów kolorową procesją, nieco przesadną, jak opera z chórami rzeźb, mozaik, pilastrów i wieżyczek, a Orvieto jest na pewno jednym z najbardziej uderzających przykładów malarskiej koncepcji architektury. To właśnie sprawia trudną do oddania mieszaninę zachwytu, zażenowania i zupełnego zagubienia w lesie kolorowych kamyków, falujących płaszczyzn brązu, złota i błękitu”.

„Obramowanie” rozety ze świętych (fot. JMR):

„Ogromna koronkowa rozeta, wyszywana w marmurze, robi bardziej wrażenie rzeźby w kości słoniowej niż elementu architektury monumentalnej. Płaszczyzny fasady porwane są nie tyl¬ko kolorem, ale dołącza się do tego precyzja szczegółów godna miniaturzysty i jeśli do czegokolwiek można porównać katedrę w Orvieto, to do pierwszej litery iluminowanego rękopisu, do wysokiego A gęstego od upojenia”.

Rozeta katedry w Orvieto, fot. JMR

„Najstarszą częścią fasady są cztery cykle płaskorzeźb dłuta wielu artystów, głównie pizańskich i sieneńskich, cztery wielkie karty o łącznej powierzchni stu dwunastu metrów kwadratowych, które czyta się z lewa na prawo, a opowiadają stworzenie świata, genealogię Dawida, dzieje proroków i Chrystusa oraz Sąd Ostateczny.

Płaskorzeźby na fasadzie katedry:

Płaskorzeźby na fasadzie katedry, fot. JMR

Opowieść jest patetyczna i zarazem pełna prostoty. Okazuje się, że można wyrazić w kamieniu stworzenie światła (wskazujący palec Stwórcy, promieniste linie i zadarte głowy aniołów). Najpiękniejsze są narodziny Ewy. Przysadzisty Bóg Ojciec z długimi włosami wyjmuje uśpionemu Adamowi żebro, a w następnej scenie widać Matkę Rodzaju: skłoniła głowę, czystości i słodyczy pełna. Dalej prorocy rozwijają rulony, demony ciągną sznur potępionych i zgrzytanie zębami miesza się ze śpiewem aniołów siedzących na gałęziach genealogicznych drzew”.

Andrea Pisano, ilustracja Księgi Rodzaju